Rahim ağzı (serviks) denilen bölge vajinanın rahim ile birleşme yeridir. Bu bölgeden kaynaklanan kanser türüne rahim ağzı kanseri denir. Rahim ağzı kanserinin tıbbi adı, serviks kanseridir. Rahim ağzı kanseri özellikle 35-45 yaş aralığındaki aktif cinsel hayatı olan kadınlarda görülür.

Rahim ağzı kanseri nedir?
Rahim ağzı kanseri, rahim ağzında başlayan bir kanser türüdür . Serviks, bir kadının rahminin alt kısmını vajinasına bağlayan içi boş bir silindirdir. Çoğu rahim ağzı kanseri, rahim ağzının yüzeyindeki hücrelerde başlar.

Rahim ağzı kanseri belirtileri nelerdir?
Rahim ağzı kanseri erken dönemde belirti vermez. Ancak taramalarda tespit edilebilir. Bulgular ortaya çıktığında adet dönemleri ya da idrar yolu enfeksiyonları ile karıştırılabilir. En sık görülen belirtiler:

• Olağan dışı vajinal kanama (cinsel ilişki sonrası, adet dönemi dışında, menopozdan sonra)
• Normalden farklı görünen ve kokan vajinal akıntı
• Karnın alt bölgesinde ağrı
• Sık idrar çıkma ihtiyacı
• İdrar yaparken ağrı
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Bel ve kasık ağrısı
• Genital bölge ve anüs bölgesinde karnabahar şeklinde lezyonlar (siğil)
• Ayaklarda şişme
• Böbrek yetmezliği belirtileri
• Kemik ağrısı
• İştahsızlık ve kilo kaybı

Rahim ağzı kanseri nedenleri ve risk faktörleri nelerdir?
Rahim ağzı kanseri oluşumunda HPV (Human Papilloma Virus) rol oynamaktadır. HPV, cinsel yolla bulaşan bir virüstür. HPV’nin 100'den fazla çeşidi vardır. Bazı HPV çeşitleri üreme organı etrafında siğiller yaparken, bazıları da vulva, vajina, penis, makat, dil ve bademciklerde görülen kanserlere yol açmaktadır. Her HPV kapan insanda kanser gelişmez. Rahim ağzı kanserine yol açan HPV türlerinin en sık görülen tipleri; 16 ve 18’dir. (Dünya genelindeki rahim ağzı kanserlerinin yaklaşık %70’inden sorumludurlar). Rahim ağzı kanseri için risk faktörleri şunlardır:

• Birden fazla cinsel partnere sahip olmak veya partnerinin birden fazla cinsel partneri olması hastalık için risk faktörüdür. Evli çiftlerde bireylerden birinin fazla partneri olması da hastalık riskini artırır.
• Yapılan araştırmalarda doğum kontrol haplarını uzun yıllar kullananlarda rahim ağzı kanserinin daha sık ortaya çıktığı gözlenmiştir.
• Sigara pek çok kanser türünün oluşumunda olduğu gibi rahim ağzı kanserinin gelişmesinde de risk faktörleri arasındadır.
• Bağışıklık sistemi ile ilgili bozukluklar rahim ağzı kanserine yatkınlığı artırır.
• Erken yaşta cinsel aktiviteye başlamak riski artırır.
• İlk doğumunu 17 yaşından önce gerçekleştirmiş kadınlarda ve çok sayıda doğum yapmış kadınlarda serviks kanseri riski artar.
• Bir diğer risk faktörü cinsel yolla geçen klamidya, bel soğukluğu, sfiliz ve HIV gibi enfeksiyonlardır. Bu hastalıkları geçirenlerde serviks kanserine yatkınlık oluşur.
• Annede veya kız kardeşlerde rahim ağzı kanseri olması rahim ağzı kanseri riskini artırır.
• HPV’nin bu tiplerine karşı aşı geliştirilmiştir. Aşı yaptırmayanlar risk altındadır.

Rahim ağzı kanseri uzun yıllar sessiz kalmakta, ancak ileri evrede bulgu verir (Önce enfeksiyon, sonra kanser öncüsü hastalık ve daha sonra kanser oluşumu şeklinde doğal seyri mevcuttur). Erken tanı için düzenli olarak smear ve 30 yaştan sonra HPV testi yaptırmak gerekir.

Rahim ağzı kanseri türleri nelerdir?
Rahim ağzı kanserinin en sık 2 türü vardır: Skuamöz hücreli kanser (yassı hücreli) ve adenokarsinom. Skuamöz hücreli kanser vakaların %80-90 ını oluşturur. Rahim ağzının yüzeyini kaplayan çok katlı hücrelerden kaynaklanır. Diğer tür olan adenokarsinom rahim ağzından rahime kadar olan bölgede bulunan ve mukus (salgı) üreten hücrelerden kaynaklanır. Adenokarsinomlar çok saldırgan tümörlerdir. Genellikle ileri evrelerde yakalanır (daha çok rahim kanalı yerleşimi nedeniyle). Adenokarsinomların gelişiminde de HPV suçlanır (daha çok HPV 18).

Rahim ağzı kanserinin evreleri nelerdir?
Kanser evrelemesi tedavi şeklini ve hastalığın gidişatını belirler. Rahim ağzı kanserinin evrelendirmesi aşağıdaki gibidir.

• Evre1: Kanser rahim ağzı ile sınırlıdır.
• Evre2: Kanser rahim ağzından çıkmış ve yakındaki yumuşak dokulara yayılmıştır.
• Evre3: Kanser pelvik kaslar, vajinanın altı ve idrar kesesine kadar ulaşmıştır. Ayaklarda şişme olur. İdrar çıkışı engellenebilir.
• Evre4: Kanser idrar torbası, makat bölgesi, karaciğer, akciğer ve diğer organlara yayılmıştır.

Rahim ağzı kanserinin tanısı nasıl konulur?
Servisk kanseri taramalar esnasında tesadüfen yakalanabilir veya ileri evrede hasta, belirtiler ile hekime başvurabilir. Kanser tanısını doğrulamak için ilk iş biyopsi almaktır. Patoloji sonucu kanser ile uyumlu gelirse kanserin hangi evrede olduğunun tespiti gerekir. Evreleme için tomografi, MR, PET (Vücudun değişik bölgelerindeki aktif kanser hücrelerini gösterir), akciğer tutulumunu kontrol etmek için akciğer grafisi, kan sayımı, böbrek testleri yapılır. Rahim ağzı kanseri komşu organlara yayılım gösterdiğinden sistoskopi ile idrar kesesi, proktoskopi ile anüs ve çevresi incelenir.

Rahim ağzı kanserinin tedavisi nasıl yapılır?
Tedavi kanserin evresine göre belirlenir. Cerrahi tedavide rahim ve rahim ağzı geniş olarak (radikal) çıkarılır. Ancak bu ameliyat için dikkatli karar vermek gerekir. Erken evre serviks kanserinde hekim doğurganlığı koruyacak bir cerrahi yöntem tercih edebilir. Diğer kanser türlerinde olduğu gibi cerrahi sonrası radyoterapi ve kemoterapi uygulanabilir. İmmünoterapi son yıllarda tedavi programında yer bulmaktadır.

Rahim ağzı kanseri tedavisinin yan etkileri nelerdir?
Kemoterapi ve radyoterapinin genel yan etkileri görülür. Bunlar kansızlık, psikolojik bozukluklar, bulantı, kusma, iştahsızlık, saç dökülmesi, ağızda yaralar, ishal, cinsel problemler, yorgunluk ve kas ağrıları şeklindedir.

Rahim ağzı kanseri nasıl takip edilir?
Hastalar tedaviden sonraki 2 yıl boyunca 3 ayda bir kontrole çağrılır. Bu esnada PAP smear testi ve HPV yapılabilir. Hastaya metastaz yönünden akciğer tomografisi çekilebilir. 3 yıldan sonra takipler 6 ayda bir yapılır.

Rahim ağzı kanserinden korunma yolları nelerdir?
Rahim ağzı kanserini tam olarak önleme yöntemi yoktur, ancak risk azaltılabilir. Rahim ağzı kanseri için en önemli olan düzenli olarak smear ve HPV tarama testi yaptırmaktır. Smear ile kanser öncüsü hücreler erken evrede yakalanabilir. Çoğu hekim smear esnasında HPV testi de yaptırır.

Diğer bir önemli konu seksüel hayat başlamadan önce HPV aşısı yaptırmaktır. HPV aşısı ülkemizde bulunan ve uygulanan bir aşıdır, ancak ulusal aşı programında bulunmamaktadır. Aşı 9-14 yaş aralığındaki kız ve erkek çocuklara önerilir. Aşının uygulama şekli 6 ay ara ile 2 doz şeklindedir. HPV aşısı rahim ağzı kanseri riskini azaltmakla beraber varolan hastalığı tedavi etmez (koruyucu aşıdır yani yeni bulaşı engeller).

Cinsel partner sayısını azaltmak ve cinsel hayatı mümkün olduğunca geç başlatmak da rahim ağzı kanseri riskini azaltır. Yapılan araştırmalar prezervatifin HPV açısından tam olarak koruyucu olmadığını göstermektedir.

Sağlıklı bir yaşam için genel prensiplerden olan sigara kullanmamak, sağlıklı beslenmek ve düzenli fiziksel egzersiz yapmak rahim ağzı kanserinden korunmak için de önemlidir.

Rahim ağzı kanseri hastalarının gidişatı nasıldır?
Kanser çok erken evrede yani sadece rahim ağzı içindeyken tespit edilirse sağkalım %92-100 arasındadır. Evre 1'de 5 yıllık sağkalım oranı % 80-90 dır. Kanser ileri evrede ve metastaz yapmış olarak bulunursa tedavi zorlaşır ve sağkalım oranı düşer.

Rahim ağzı kanserinde tarama nasıl yapılır?
Taramanın amacı kanser öncesi hücreleri erken tespit edip tedavinin erken başlanmasıdır. Bu şekilde sağkalım oranları artar. Tarama testi olarak PAP smear ve HPV DNA kullanılır (Ulusal kanser tarama programımız önerileri doğrultusunda yapılır).

PAP testi (Smear) nasıl yapılır?
PAP smear testi basit ve ağrısızdır. Bu test adet bittikten sonra yapılır. Hekim bir alet yardımı ile vajinayı genişletir. Bir fırça yardımı ile vajinadan ve serviksden hücre toplar. Toplanan bu hücreler patolojiye gönderilir. HPV testi aynı esnada yapılabilir veya smear kuşkulu gelirse sonra yapılabilir. Smear testi serviks kanseri taramasında ve erken teşhiste kullanılan çok önemli bir testtir. Servikal kanser için en büyük risk hiç smear yaptırmamış olmaktır.

Gebelerde rahim ağzı kanseri
Hastalık gebe olmayanlarda genellikle kırklı yaşların ortalarında gelişirken gebelerde başlangıç yaşı 30-35 yaş civarındadır. Gebelerde de en sık görülen kanser türü skuamöz hücreli kanserdir. Gebelik esnasında smear alma rutin bir işlem olmadığından tanıda gecikme olabilir. Çoğu gebede bulgu yoktur, bazıları vajinal kanama ve akıntı nedeni ile başvurabilir. Gebelikte smear sonucu şüpheli gelirse 4-6 haftada bir smear tekrarlanır ve kolposkopik muayene yapılır. Gebelikte rahim ağzı kanseri saptanırsa tedavi hastalığın evresi, gebelik haftası ve gebeliğin devamının istenip istenmemesine göre değişir.